رفوگري فرش

معمولاً فرش بر اثر آبديدگي و تا زدن به مدت چند روز و با قرار گرفتن در محل مرطوب پوسيده مي شود. در اين حالت چنانچه قالي را از عرض و يا طول تا نمايند و كمي فشار بدهند، تارها و پودها پاره شده و صداي شكستگي از آنها شنيده مي شود. بايد دانست كه سوزانكاري بعد از عمل ترميم پارگيها و سوراخهاي بزرگ و كوچك، در اطراف سوراخ انجام مي گيرد كه ذيلاً به طور كامل توضيح دهده مي شود: 
وسايل مورد نياز:
 سوزن
نخ چله آماده و تابيده متناسب با قالي بر طبق جدول شماره 1
دمباريك
درفش
موم (براي كشيدن بر روي نخ چله يا به اصطلاح نخ سون كاري)
سوزن كاري در عرض قالي
اگر تارهاي الي پاره شده باشد، به اين نوع پارگي، پارگي عرضي قالي گفته مي شود كه در اين حالت سوزنكاري بايد در عرض قالي انجام گيرد. ممكن است پارگي به صورت يك برش در عرض باشد و يا ممكن است به صورت پوسيده شدن سطحي از قالي در تارها باشد.
سوزن كاري در پارگي به صورت يك برش در عرض

قاليشويي توحيد , قاليشويي در بلوار فردوس

قالي را از پشت بر روي زمين پهن مي كنند و زير قسمت سوزن كاري را بطري قرار مي دهند و سوزن حامل نخ را چند رج پايين تر از اولين تار پاره شده وارد قالي نموده و در امتداد تار حركت مي دهند و از چند رج بالاتر از قسمت بريده شده خارج مي كنند و دوباره سوزن را از محل خارج شده داخل قالي كرده و به صورت مورب داخل رج بعدي مي كنند. اين عمل سوزن كشي را رج به رج انجام مي دهند و ورود و خروج سوزن را مطابق شكل شماره 56 كنترل مي كنند. از طرفي اگر قالي از ارزش بالايي برخوردار نباشد، مي توان به جاي رج به رج سوزن كشي، آن را به صورت 2 و يا 3 رج يك بار به حالت هفت و هشت سوزن كشي نمود. بايد توجه داشت كه روش رج به رج محكم تر و بهتر است و حتي در قاليهايي كه پارگيهاي وسيع و كوچك آنها مرمت شده است، بهتر است عرض آنها را با سوزن كاري عرضي، سوزن كشي كرد تا تارها محكم تر باشند. 

رفع پارگي فرش و از بين رفتن قسمتي از سر ريشه هاي فرش - بخش سوم

پود در قالي نيم لول
همان طور كه گفته شد، دو پود در حد متوسط دارد كه يكي از زير زيگزاگ رد مي شود و ديگري از روي زيگزاگ عبور داده مي شود. 


پود در قالي تخت
در اين نوع قالي، يك پود كلفت و از روي زيگزاگ به صورت زير و رو از تارها عبور مي دهند.


همان پود قالي هاي لول است .طريقه رد شدن پود كلفت و نازك در قالي لول و نازك در قالي لول با دو زاويه كه دارد، بايد در رفو نيز به اين امر توجه داشت. هنگامي كه مقطع عرضي تارها مشاهده شود، اين موضوع آشكار مي شود كه در بعضي مواقع حركت پود باعث قرار گرفتن تارهاي رويي به صورت مايل و يا از مقطع عرضي، از بالا و پائين به صورت يك در ميان مي باشد و به نوع گره ارتباطي ندارد .


حركت پود در رجهاي مختلف
در رج اول، 3پود كلفت وجود دارد كه هر سه از زير زيگزاگ و در رج دوم يكي از زير زيگزاگ و دومي از روي زيگزاگ عبور داده مي شوند كه اين پود نازك است. پود سوم نيز مانند پود كلفت اول از زير زيگزاگ رد مي شود.

قاليشويي توحيد , قاليشويي در صادقيه 


تذكر بسيار مهم: شايان ذكر است كه وقتي فرش را به چهار چوب نصب مي كنند، بايد فرش طوري قرار داده شود كه جهت خواب قالي به طرف پائين باشد و در هنگام كار، در همان جهت، اولين گره را مي زنند. 
در بعضي موارد، هنگام رفوكاري، به جاي استفاده از قلاب براي زدن گره بر روي تار، مي توان از سوزن و خامه متناسب با خامه قالي استفاده كرده و به صورت روشهاي مذكور در گره فارسي يا تركي عمل نمود.

رفع پارگي فرش و از بين رفتن قسمتي از سر ريشه هاي فرش - بخش اول

وسايل مورد نياز: 
سوزن 
نخ چله يا پود يا نخ دو گره 
كارگاه يا چارچوب به اندازه عرض قالي
ميخ يا پونز با توجه به ضخامت و جنس قالي

قاليشويي توحيد, قاليشويي در صادقيه 


اگر، علاوه بر آسيب ديدگي ريشه ها، قسمتي از بالاي نزديك ريشه ها و قسمتي از خود قالي نيز آسيب ديده باشد بايد ابتدا قالي را از پشت با ميخ يا پونز به چارچوب نصب مي كنند و ريشه هاي دو طرف را كه تا حدودي بلند هستند، تك تك به تار گره زده و به ميله اي كه در بالاي قالي تعبيه شده وصل مي كنند و سپس قسمت سوراخ شده و آسيب ديده نزديك ريشه را متناسب با نوع قالي ريشه دوزي كرده و آنگاه آن قسمت را گليم بافي مي كنند و سپس پودكشي در قسمت آسيب ديده را انجام داده و بعد از آن گره مي زنند .

معمولاً فرش بر اثر آبديدگي و تا زدن به مدت چند روز و با قرار گرفتن در محل مرطوب پوسيده مي شود. در اين حالت چنانچه قالي را از عرض و يا طول تا نمايند و كمي فشار بدهند، تارها و پودها پاره شده و صداي شكستگي از آنها شنيده مي شود. بايد دانست كه سوزانكاري بعد از عمل ترميم پارگيها و سوراخهاي بزرگ و كوچك، در اطراف سوراخ انجام مي گيرد كه ذيلاً به طور كامل توضيح دهده مي شود: 

وسايل مورد نياز:
سوزن
نخ چله آماده و تابيده متناسب با قالي بر طبق جدول شماره 1
دمباريك
درفش
موم (براي كشيدن بر روي نخ چله يا به اصطلاح نخ سون كاري)
سوزن كاري در عرض قالي
اگر تارهاي الي پاره شده باشد، به اين نوع پارگي، پارگي عرضي قالي گفته مي شود كه در اين حالت سوزنكاري بايد در عرض قالي انجام گيرد. ممكن است پارگي به صورت يك برش در عرض باشد و يا ممكن است به صورت پوسيده شدن سطحي از قالي در تارها باشد.
سوزن كاري در پارگي به صورت يك برش در عرض

قاليشويي توحيد , قاليشويي در سعادت آباد


قالي را از پشت بر روي زمين پهن مي كنند و زير قسمت سوزن كاري را بطري قرار مي دهند و سوزن حامل نخ را چند رج پايين تر از اولين تار پاره شده وارد قالي نموده و در امتداد تار حركت مي دهند و از چند رج بالاتر از قسمت بريده شده خارج مي كنند و دوباره سوزن را از محل خارج شده داخل قالي كرده و به صورت مورب داخل رج بعدي مي كنند. اين عمل سوزن كشي را رج به رج انجام مي دهند و ورود و خروج سوزن را مطابق شكل شماره 56 كنترل مي كنند. از طرفي اگر قالي از ارزش بالايي برخوردار نباشد، مي توان به جاي رج به رج سوزن كشي، آن را به صورت 2 و يا 3 رج يك بار به حالت هفت و هشت سوزن كشي نمود. بايد توجه داشت كه روش رج به رج محكم تر و بهتر است و حتي در قاليهايي كه پارگيهاي وسيع و كوچك آنها مرمت شده است، بهتر است عرض آنها را با سوزن كاري عرضي، سوزن كشي كرد تا تارها محكم تر باشند.

آشنايي با ابزار و وسايل رفوگري - بخش سوم
قيچي (تصوير 8): قيچي مورد استفاده در رفو دو نوع مي باشد:
قيچي معمولي يا صاف: كه تيغه ها و بازوهاي اين نوع قيچي در يك امتداد قرار داشته و براي بريدن شيرازه و كوتاه كردن ريشه ها به كار مي رود و در مواردي نوك تيغه ها به سمت بالا انحنا داشته و براي ظريف كاري و قطع كردن نخ هاي اضافي سطح قالي و سرنخ زني به كار مي رود. 
قيچي پرداخت: در اين قيچي بازوها حدود سه سانتي متراز تيغه ها بالاتر بوده و رفوگر مي تواند با تسلط به پرداخت مورد نظر براي انجام كار رفو بپردازد. 

قاليشويي توحيد , قاليشويي در بلوار فردوس


انبردست يا دم باريك : در واقع بيشتر از دم باريك استفاده مي شود و از آن براي فرو بردن و بيرون كشيدن سوزن در مراحل مختلف استفاده مي شود. 
سوزن شيرازه: كه براي شيرازه دوزي در قالي مورد استفاده قرار مي گيرد.
تخته شيب دار: بريا نصب كردن قسمت پاره فرش و محكم و صاف كردن سوراخ قالي.
موم: كه براي كشيدن بر روي تار و پود تار تابيده استفاده مي شود تا تاب تار خوابيده و به راحتي وارد قال شود.
انگشتانه: انگشتانه براي سهولت كار رفوگران وآسيب نديدن انگشتان دست از آن استفاده مي شود. 
درفش: براي بيرون آوردن يا داخل نمودن تار، پود و پرز قالي
ميخ كش: براي درآوردن ميخ از قالي تخته و كارگاه و يا از تخته شيب دار.

آشنايي با ابزار و وسايل رفوگري - بخش دوم
چاقو و چنگال (تصوير 4) : نام عاميانه ي اين وسيله «چنگال» مي باشد. اين وسيله نيز مانند كارد بي نوك دگرگون شده چاقوي بافت مي باشد و قسمت تيز آن در اينجا كند و نابرنده مي باشد. اين وسيله كاربرد بيشتري در رفوگري دارد، و مدت زمان بيشتري در دست رفوگر قرار دارد. كاربرد اين وسيله در عمليات ده كاري و بيرون كشيدن تارها و تيره هاي پاره پوسيده و نيز شكافتن گره هاي غلط بافته شده مي باشند. 
چاقوي بافت (تصوير 5) : وسيله آشناي هر قالي باف بوده و مرغوبترين نوع آن براي رفو، چاقويي است كه فاصله بين قسمت چاقو و تيز آن با قلاب نوك آن درازتر باشد، و در بافت گره هاي رفو و گذراندن القاج كلفت و نازك استفاده مي شود. 
سوزن: سوزن مورد استفاده در رفوگري از جهت قطر داراي انوع و نمره هاي مختلف است، سوزن رفوگري از لحاظ جنس محكمتر و مقاوم تر از سوزن هاي معمولي بوده و خاصيت فلزي دارد و شكننده نمي باشد. كاربرد سوزن در تونه كشي و پود كشي و كوبلن زني و شيرازه زني مي باشد، و بايستي سوزن رفوگري ظريف و نازك تر بوده، سوراخ انتهاي آن دراز و بيضي شكل باشد، ته گرد و دايره مانند كار گذراندن نخ را آسان مي كند، ولي در جايگزين كردن تارهاي نو، انسجام و نظم گره ها را به هم مي زند. 

قاليشويي توحيد , قاليشويي در صادقيه 


دستگاه چوبي يا دار رفوگري (چار چوب): يكي از وسايل اصلي و مهم رفوگري است و در اصل وظيفه دار قالي را به عهده دارد، و از اندازه كوچك 3030 سانتي متر تا اندازه بزرگ براي سربافي به اندازه 3 تا 4 متر و عرض 70 سانتي متر يا بيشتر به كار مي رود. لازم به ذكر است كه اين چارچوبها در ابعاد كوچك جهت رفو به كار مي رود اما ابعاد بزرگتر آن در دفه كاري كاربرد دارد، چارچوب هاي مخصوص دفه كاري هر چه ضخيم تر باشد مرغوبتر و عمر بيشتري خواهد داشت، و براي ساخت اين وسيله از چوب هاي نرم استفاده مي شود، تا كوبيدن و كشيدن آن آسانتر باشد.
قاشين gashin (تصوير 6): وسيله اي كه بعد از بافت قسمت آسيب ديده از آن استفاده مي شود تا در هم رفتگي پرزها را باز كند، ابزاري است فلزي و با دندانه هاي درشت در لبه آن، شكل اره اي آن نيز وجود دارد. 

كيله برس قالي (تصوير 7): ابزاري است مانند برس سيمي ولي ظريف تر از آن كه با سوزن هاي ريز و كوتاه، در حدود نيم سانتي متر كه به صورت نواري به عرض سه تا پنج سانتي متر و طول 10 تا 12 سانتي متر مشخص مي شود و با كشيدن روي قسمتهاي پرداخت شده پرزها را مرتب كرده، اضافه را بيرون مي آورند.

آشنايي با ابزار و وسايل رفوگري - بخش اول
در اين حرفه وسايل و ابزاري كه مورد استفاده قرار مي گيرد، تقريباً همان نتيجه وسايل بافت قالي را به ما مي دهد، و رفوگر با استفاده از اين وسايل فرش را مرمت و احيا مي كند.در اينجا به ذكر تعدادي از آنها مي پردازيم: 
شانه يادفتين (تصوير 1): شانه رفوگري در مقايسه با شانه بافت، داراي دندانه و تيغه هاي كمتري بوده و همان عمل مرتب كردن و كوبيدن گره هاي هر رج را به عهده دارد. به هنگام كاربرد اين وسيله بايستي به كم استقامت بودن تارها توجه داشت. 
قلاب (تصوير 2): از اين ابزار براي كشيدن نخ خامه از ميان تارها بهره مي گيرند و يا آنكه جهت قراردادن نخ خامه در ميان تارها كه با عمل فشار توام است، استفاده مي شود. شكل كلي آنها شبيه درفش كفشدوزي است. قلاب انواع مختلفي دارد كه مهمترين آنها عبارتست از:
قلاب پشت: وسيله اي است كه از يك ميله نازك به قطر يك ميلي متر (و يا بيشتر) و طول 8-7 سانتي متر و يك دسته چوبي مدور تشكيل شده و زائده نوك آن طوري است كه مي توان با آن نخ خامه را در محل مورد نظر قرار داده و به اصطلاح در ميان تارها كاشت. 

قاليشويي توحيد , قاليشويي در سعادت آباد 


قلاب خواو مشهدي «قلاب خواب»: كه زائده كوچك و ظريف نوك آن طوري است كه مي تواند نخ خامه را از ميان تارها به طرف روي فرش بكشد. كاربرد قلاب بطور كلي جهت ايجاد گره u از پشت فرش و يا تعويض گره ها و نقشها و تميز كاري پشت فرش پس از ئيندرمه مي باشد. 
چاقو : چاقوهاي مورد استفاده دركاررفو انواع مختلفي دارد، هر كدام جهت كاري مورد استفاده قرار مي گيرند: 
چاقو «كارد بي نوك» (تصوير 3): اين چاقو شكل دگرگون شده چاقوي بافت است و مخصوص قالي هاي گره تركي مي باشد. نام عاميانه آن كه در بازارفرش تبريز رايج است «كارد بي نوك» مي باشد، قسمت تيز اين چاقو كه در بافت مورد استفاده است در رفو كند و نابرنده است. لازم به ذكر است كه اين تنها وسيله اي است كه در رفوگري كاربرد آن همراه يك كوبه ميسر است، كوبه لوله اي فلزي است به طول حداقل 25 سانتي متر كه يك سر آن بوسيله يك تكه شيلنگ به طول ده سانتي متر پوشيده شده است. تا هنگام كوبيدن صداي زيادي ايجاد نكند. كاربرد اين وسيله بيشتر در روش دفه كاري مي باشد و نيز به هنگام بافت در مرحله رفو از آن جهت ايجاد فاصله بين و يا تنظيم رج ها استفاده مي كنند.

تعريف رفو و دلايل نياز آن


گر چه در فرهنگ معين "رفو" به معني "دوخت پارگي ها و سوراخها به نوعي كه به سهولت معلوم نشود" آمده و در فرهنگ فارسي عميد نيز رفو، "دوختن پارگي و سوراخ بطوريكه رد آن به آساني معلوم نشود" معني شده است، اما از لحاظ فني و در هنر قاليبافي، تعمير و ترميم استادانه بخش هاي آسيب ديده قالي به گونه اي كه به راحتي قابل تشخيص نباشد را رفوگري مي دانيم.
فرش همواره به دلايل مختلف از جمله فرسايش، مجاورت با مواد شيميايي، ضربه، آتش و ... همواره در معرض آسيب قرار دارد و همين امر باعث شده كار رفو و رفو گري در جهت ترميم استادانه بخش هاي آسيب ديده از اهميت زيادي برخوردار شود. 
همچنين عيوب ديگري حين توليد فرش بوجود مي آيند كه اكثراً حاكي از عدم دقت و يا سهل انگاري در كاربرد و استفاده از مواد اوليه مصرفي غير مرغوب و رعايت نكردن اصول بافت صحيح مي باشد. از جمله عيوب شايع در اين مورد، عيب ابعاد فرش مي باشد. بعد از توليد فرش باز هم امكان بروز آسيب وجود دارد، كه به نحوه نگهداري و استفاده صحيح از فرش برمي گردد. به عنوان مثال جنس فرش خود عاملي ست كه باعث جذب بعضي حشرات آسيب رسان به فرش مي شود. آسيبهايي كه بر فرش وارد مي شوند بر دو نوع مي باشند كه شناسايي آنها اهميت بسياري در رفو و مرمت فرش دارد. اين موارد را آسيب هاي كلي و آسيب هاي جزئي تشكيل مي دهند.

قاليشويي توحيد , قاليشويي در شهرك غرب 


آسيب هاي كلي اكثراً نيازمند صرف وقت و هزينه بسياري هستند وممكن است در مواردي از برطرف كردن اين گونه عيوب صرف نظر كنند، كه بيشتر در مورد فرشهايي صادق است كه از ارزش هنري و قدمت كمتري بهره مند هستند.
معمولاً رفوگران آسيب هايي را جزئي مي نامند كه نيازمند ترميم و تعويض تمام عناصر اصلي و شالوده فرش نباشد، در برخي موارد ممكن است اصلاح و ترميم يك آسيب جزئي وقت و دقت بيشتري نسبت به يك رفوي كامل را طلب كند، اما در كل هزينه و مواد كمتري راصرف ميكند.

قاليشويي مجاز يا غيرمجاز
حال مهم ترين سوال درباره خدمات قاليشويي پس از تعيين قيمت آن اين است كه فرش هايمان را بخصوص اگر گران قيمت و نفيس هم باشند، به چه كسي مي سپاريم، اما نگران نباشيد زيرا اين پرسش، پاسخي مشخص و منطقي دارد.


كافي است وقتي به آگهي قاليشويان در روزنامه ها نگاه مي كنيد يا با پرس و جوهاي فاميلي يكي از قاليشويي هاي شهر محل اقامت خودتان را انتخاب مي كنيد، كمي حوصله بخرج دهيد و قبل از دادن آدرس براي بردن فرش هايتان، به اتحاديه قاليشويان شهرستان تلفن بزنيد يا به وب سايت رسمي آن اتحاديه مراجعه كنيد.

قاليشويي توحيد , قاليشويي در صادقيه 


اگر نام قاليشويي مورد نظر خودتان را بين فهرست اسامي قاليشويان مجاز و مورد تائيد اتحاديه ديديد، 50 درصد كار انجام شده و بقيه به دقت شما بستگي دارد، اما اگر نام قاليشويي مورد نظر را در بين فهرست مجاز ها نديديد كلا از خير امتيازات آگهي يا تعريف بستگان گذشته و دوباره جست وجو كنيد تا گزينه مجاز و مناسبي بيابيد.